İnfertilite (Kısırlık) Nedir?
İnfertilite, bir yıl süreyle düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesi durumu olarak tanımlanmaktadır. Bu durum, çiftlerin çocuk sahibi olma sürecinde karşılaştığı yaygın bir sağlık sorunudur ve iki ana grupta incelenir.
İnfertilite Tipleri
- Primer İnfertilite: Çiftin daha önce hiç gebelik yaşamamış olması durumudur.
- Sekonder İnfertilite: Çiftin daha önce en az bir gebelik (canlı doğum, düşük veya dış gebelik) yaşamış olmasına rağmen, yeniden istenen gebeliğin oluşmadığı infertilite tipidir.
İnfertilitede Yaş Faktörünün Önemi
Kadın yaşı, doğurganlık üzerinde en önemli faktörlerden biridir. Doğurganlık yaşı 35’i geçmişse, gebelik için bekleme süresi bir yıl yerine 6 ay olarak kabul edilmelidir. 35 yaşından sonra 6 ay boyunca gebelik elde edilemezse, bir uzmana başvurulması önerilir.
Özellikle 40 yaş üzeri kadınlarda yumurtalık rezervinin azalmasına bağlı olarak infertilite oranı çok daha yüksektir ve uygulanacak tedavilerde başarı oranı da düşmektedir. Günümüzde evlilik yaşının gittikçe ilerlediği göz önüne alındığında, 35 yaş sonrası çiftlerin 6 aydan fazla beklememesi, tedaviye erken başlanması başarı olasılığını artıracaktır.
Sürecin Yönetimi ve Psikolojik Destek
Çocuk sahibi olamamak, çiftlerin aile ilişkilerini, eşler arası dinamikleri ve bireysel ruhsal durumlarını olumsuz etkileyebilir. Bu zorlu süreçte çiftlerin kaygı yaşaması doğaldır. Bu nedenle, çiftler infertiliteye yol açabilecek temel sebepler, uygulanacak tanısal testler, mevcut tedavi seçenekleri ve bu tedavilerin aşamaları hakkında detaylı ve şeffaf bir şekilde bilgilendirilmelidir. Bu yaklaşım, gereksiz kaygı oluşmasının önüne geçmeye yardımcı olur.
İnfertilite Nedenleri Nelerdir?
İnfertilite, tek bir nedene bağlı olabileceği gibi hem erkek hem de kadından kaynaklanan birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle de oluşabilir. İnfertilite sebeplerinin yaklaşık dağılımı şu şekildedir:
- %40 Erkek Faktörü: Düşük sperm sayısı (oligospermi), spermlerde azalmış hareketlilik (astenospermi), sperm morfolojisinde (şekil) bozukluklar veya enfeksiyona bağlı faktörler erkek infertilitesinin başlıca nedenleridir.
- %25 Ovulatuvar (Yumurtlama) Faktörler: Yumurtlama bozuklukları geniş bir yelpazeyi kapsar. En sık saptanan neden Polikistik Over Sendromu (PKOS) olmakla birlikte, yaşa bağlı yumurtalık rezervinin azalması, tiroid hastalıkları ve prolaktin (süt hormonu) hormonunun yüksekliği de yumurtlamayı olumsuz etkileyebilir.
- %25 Tubal/Pelvik Faktörler: Tüplerin tıkalı veya hasarlı olması, daha önce geçirilmiş pelvik enfeksiyon hastalıkları, geçirilmiş cerrahi operasyonlar sonrası oluşan karın içi yapışıklıklar ve endometriozis (çikolata kisti) bu grupta yer alır.
- %5 Servikal-Uterin Faktörler: Rahim ağzı (serviks) ile ilgili sorunlar veya rahim (uterus) içindeki miyom, polip gibi yapısal bozukluklar.
- %5 İdiyopatik (Sebebi Bilinmeyen) İnfertilite: Yapılan tüm temel testlere rağmen gebeliğe engel olan belirgin bir nedenin saptanamaması durumudur.
Temel İnfertilite Testleri ve Tedavi
İnfertilite nedenini araştırmak için çiftlere bazı temel testler uygulanır:
- Spermiogram (Semen Analizi): Erkekten alınan sperm örneğinin sayı, hareketlilik ve morfoloji açısından incelenmesidir.
- Histerosalphingografi (HSG – Rahim Filmi): Rahim iç yapısını ve tüplerin açık olup olmadığını değerlendirmek için kullanılan ilaçlı bir rahim röntgenidir.
- Ovulasyon Bozukluğu İncelemesi: Kadının yumurtlayıp yumurtlamadığını anlamak için yapılan hormon profili testleri (Adetin 2. veya 3. günü FSH, LH, E2, Prolaktin, TSH) ve ultrason ile yumurtlama takibi (follikülometri).
Tedavi seçenekleri, hastanın yaşı, infertilite süresi ve saptanan infertilite sebebi göz önünde bulundurularak çifte özel olarak planlanır.